Advocaat-Generaal stelt dat rechters rente mogen vergoeden bij teruggave uit box 3

Advocaat-Generaal stelt dat rechters rente mogen vergoeden bij teruggave uit box 3

Advocaat-Generaal Pauwels heeft aangegeven dat de Wet op rechtsherstel voor box 3 in strijd is met artikel 1 van het Eerste Protocol bij het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) over het recht op eigendom. Eerder

had hij al

aangegeven dat rechters rentevergoeding kunnen toekennen bij teruggaven van inkomstenbelasting als gevolg van aanpassingen in de box 3-heffing, op basis van artikel 13 van het EVRM.

Kerstuitspraak

De Hoge Raad heeft op 24 december 2021 geoordeeld dat de vormgeving van de heffing over box 3 sinds 2017 in strijd was met het verbod op discriminatie (artikel 14 EVRM) en het recht op ongestoord genot van eigendom (artikel 1 EP EVRM). Als een vorm van rechtsherstel verlaagde de Hoge Raad de aanslagen voor de inkomstenbelasting voor 2017 en 2018 door enkel het werkelijk behaalde rendement in de belastingheffing te betrekken. De Hoge Raad heeft echter niet specifiek aangegeven hoe het rechtsherstel uitgevoerd dient te worden, maar benadrukte dat de compensatie redelijkerwijs vastgesteld moet worden.

Rechtsherstel Box 3

Naar aanleiding van deze uitspraak is de Wet op rechtsherstel box 3 ingevoerd. Deze wet, met terugwerkende kracht vanaf 1 januari 2017, biedt compensatie voor belastingplichtigen die bezwaar hebben gemaakt tegen de box 3-heffing, voor hen wiens aanslag inkomstenbelasting over de jaren 2017 tot en met 2020 nog niet definitief was vastgesteld op 24 december 2021, e

n voor alle belastingplichtigen met box 3-inkomen over de jaren 2021 en 2022. De compensatie is gebaseerd op een forfaitaire spaarvariant, waarbij nog steeds een forfaitair rendement wordt berekend, maar nu op basis van de daadwerkelijke samenstelling van het vermogen, verdeeld over spaartegoeden, overige bezittingen en schulden.

Het rendement op spaartegoeden wordt bepaald aan de hand van de gemiddelde rente op deposito’s van januari tot november van het betreffende jaar, met dubbele weging voor november. Voor schulden geldt de gemiddelde hypotheekrente over dezelfde periode, eveneens met dubbele weging voor november. Op deze manier wordt zo nauwkeurig mogelijk met actuele rendementen gerekend.

Voor overige bezittingen blijft het rendement echter gebaseerd op een langjarig gemiddelde, wat al aan het begin van het belasti

ngjaar bekend is. Het kabinet vindt het niet rechtvaardig om beleggers te compenseren voor slechte beleggingsjaren, aangezien zij over een langere periode gezien vaak een rendement behalen dat gelijk is aan of hoger dan het forfaitaire rendement. Dit standpunt heeft echter geleid tot nieuwe juridische conflicten. Advocaat-Generaal Wattel concludeerde in september 2023 dat de Wet op rechtsherstel box 3 net zo goed in strijd is met het discriminatieverbod en het recht op ongestoord genot van eigendom als de box 3-wetgeving die in 2017 werd ingevoerd.

In februari 2024 bracht Advocaat-Generaal Pauwels ook een advies uit over dit onderwerp. Hij stelt dat de rechter, sinds de invoering van de Wet op rechtsherstel box 3 op 1 januari 2023 (met terugwerkende kracht tot 1 januari 2017), moet toetsen of er sprake is van een schending van artikel 1 EP EVRM en artikel 14 EVRM, in gevallen waarin de toepassing van deze wetgeving leidt tot een lager forfaitair voordeel uit sparen en beleggen. Omdat de wet volgens A-G Pauwels niet voldoet, zou de rechter aanvullend rechtsherstel moeten bieden als blijkt dat het werkelijk behaalde rendement over het geheel van de vermogensbestanddelen lager is dan het forfaitair bepaalde voordeel uit sparen en beleggen.

A-G Pauwels raadt de Hoge Raad aan om bij de definitie van ‘werkelijk behaald rendement’ zoveel mogelijk aan te sluiten bij het inkomen dat de wetgever beoogde te belasten met box 3. Dit betekent dat het nominale rendement op jaarbasis leidend is, zonder correctie voor inflatie en zonder rekening te houden met negatieve rendementen in andere jaren. In tegenstelling tot wat de meeste rechtbanken en gerechtshoven vinden, meent A-G Pauwels dat ook niet-gerealiseerde waardeveranderingen meegenomen moeten worden in de berekening, evenals kosten die het vermogensrendement beïnvloeden. Het heffingsvrije vermogen moet daarentegen buiten beschouwing gelaten worden. Het is nu aan de Hoge Raad om hierover te oordelen.

Rentevergoeding

Advocaat-Generaal Pauwels heeft zich ook uitgelaten over de vraag of de Belastingdienst rente moet vergoeden op belastingteruggaven die voortkomen uit de Wet op rechtsherstel box 3. Het Hof Arnhem-Leeuwarden had al eerder bepaald dat artikel 41 EVRM hiervoor een basis biedt.

Pauwels merkt op dat de huidige regeling omtrent belastingrente geen oplossing biedt, aangezien rentevergoeding bij vermindering van een aanslag als gevolg van bezwaar, beroep of ambtshalve vermindering expliciet is uitgesloten. Alleen de eerder in rekening gebrachte belastingrente wordt evenredig verminderd. Artikel 41 EVRM biedt volgens hem echter geen uitkomst, aangezien deze bepaling alleen door het Europese Hof zelf toegepast kan worden in procedures die daar aanhangig zijn gemaakt. Artikel 13 EVRM biedt wel een basis voor rentevergoeding, waarin het recht op een ‘effectief rechtsmiddel’ is vastgelegd in geval van schade door ‘waardeverlies van geld over tijd’. In zo’n situatie kan de rechter de nationale renteregelingen terzijde schuiven en direct op basis van artikel 8:73 Awb een rentevergoeding toekennen voor de belastingteruggave. De A-G suggereert dat de Hoge Raad zich zou moeten richten

op het percentage van de wettelijke rente, en niet op dat van de belastingrente, omdat dit laatste ook do

or budgettaire overwegingen beï

nvloed

wordt.

Een rentevergoeding op basis van artikel 13 EVRM is echter geen vanzelfsprekendheid. De specifieke omst

andigheden van het geval spelen een belangrijke rol. Zo oordeelde het Hof Arnhem-Leeuwarden in een andere zaak dat de betreffende belastingplichtige al voldoende gecompenseerd was doordat de box 3-teruggaaf was gebaseerd op een lager forfaitair rendement dan het rendement dat in werkelijkheid was behaald.